İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 18.02.2022 tarihinde önemli bir değişikliğe uğramıştır. Söz konusu yönetmelik işyerinde kullanılan her türlü ekipmanın kullanım şartlarını, bakım ve periyodik kontrollerini düzenlemektedir. Yapılan değişiklikler kaldırma ekipmanları için de önem arz etmektedir. Yönetmelikte kaldırma ekipmanlarını etkileyecek değişiklikler ve olası etkilerine kısaca değinecek olursak;
Taşınabilir gaz tüpleri, manifoldlu tüp demetleri ve LPG tüpleri ve nükleer tesisler yönetmelik kapsamında iken son yapılan değişiklikle yönetmelik kapsamı dışına çıkarılmıştır.
Kaldırma iletme ekipmanlarında ve iş makinalarında konstrüksiyon, yük kolu ve benzeri kısımlarda, basınçlı ekipmanlarda ise gövde, kapak ve benzeri kısımlarda; kaynak, kesme, taşlama ve benzeri onarım işlemleri ile halat, zincir ve benzeri askı tertibatı dışında değişim faaliyetleri ve İş ekipmanının ilgili standartlarında önemli bakım ve onarım adıyla belirtilen hususlar önemli bakım ve onarım olarak tanımlanmıştır.
İş ekipmanlarına endüstriyel kimlik numarası verilip ileride Bakanlık tarafından takip edilebileceği belirtilmiştir. Söz konusu husus özellikle kaldırma ekipmanı kiralayanlar için ekipmanın takibi açısından kolaylık sağlayacaktır. Özellikle sektörde zaman zaman meydana gelen iş ekipmanın çalınması olaylarında kimliği olan iş ekipmanın tanınması ve takip edilmesi kolaylaşacaktır.
Yönetmelikte yer alan kaldırma ekipmanlarını ilgilendiren başka bir değişiklik ise işe ekipmanı hareket halinde iken ekipmanın kör noktalarına herhangi bir kişinin yaklaşması engellenmesi, bunun sağlanamadığı durumlarda nesne algılayıcı sistemler veya uyarı sistemleri kullanılması, bu da sağlanamıyorsa işaretçi kullanılması, etrafta bulunan kişilerle koordinasyon sağlanması veya çalışma alanına kimsenin girmesine müsaade edilmemesi hususudur. Hareket halindeki kaldırma platformları da dahil iş ekipmanları etrafında kimsenin bulunmaması için alınması gerekli önlemler hiyerarşik olarak sıralanmıştır.
Ekipmanla insan kaldırma ile ilgili yapılan değişiklikte ise; “Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, iş ekipmanının üretim standardında veya kullanım kılavuzunda insan kaldırılabileceği açıkça belirtilmedikçe ve güvenliğin tam olarak sağlanamadığı durumlarda bu iş ekipmanıyla insan taşınmasına izin verilmez. Taşıma sırasında iş yapılması gerekiyorsa ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanır.” Hükmü getirilmiştir. Buna göre ekipmanda insan kaldırmak için şu iki şartın mutlaka olması gerekmektedir;
• İş ekipmanının üretim standardında veya kullanım kılavuzunda insan kaldırılabileceği açıkça belirtilmeli
• Güvenlik tam olarak sağlanmalıdır.
Bu amaçla yapılmamış ekipmanda insan kaldırılmak isteniyorsa şu şartların olması gerekmektedir;
• Olağanüstü veya acil istisnai durum olmalı,
• Gerekli önlemler alınmalı,
• Gözetim altında çalışılmalıdır.
Bakım İle İlgili Hususlar
İş ekipmanın bakımı konusunda yönetmelikte şu değişiklikler yapılmıştır;
• Ekipmanların her gün fonksiyonlarının denenmesi gerektiği,
• Gözle muayene ve fonksiyon denemesinin kayıt altına alınması gerektiği,
• İş ekipmanında gerçekleştirilen tüm bakım ve onarımların kayıt altına alınması ve iş ekipmanının kullanım ömrü boyunca muhafaza edilmesi gerektiği hususları,
Periyodik Kontrol İle İlgili Hususlar
Yönetmelikte periyodik kontrol yapmaya yetkili kuruluşlara akreditasyon getirilebileceği belirtilmiştir. Bu anlamda akreditasyon yükümlüğü getirildiğinde artık periyodik kontrolü sadece akredite kuruluşlar yapabilecektir.
İş ekipmanının bakımını yapan kişilerin periyodik kontrolünü yapamayacağı hususu eklenmiştir. Söz konusu husus özellikle işyerinde çalışan mühendislerin önce bakım yapıp sonra da kendi yaptıkları bakıma onay vermeleri gibi objektif olmayan bir değerlendirme sisteminin önüne geçmiştir.
Yönetmelikte yapılan önemli bir değişiklik de OSGB’lerin periyodik kontrol hizmeti veremeyeceği hususudur buna göre hem OSGB hem de periyodik kontrol yapmaya yetkili kuruluş olunmayacaktır. Söz konusu husus ile alanda uzmanlaşma getirmek amaçlanmıştır.
Yetkili olmayan kişilerce yapılan periyodik kontrolün geçersiz olduğu belirtmiş ve bu konuda adli makamlara suç duyurusunda bulunacağı belirtilmiştir. Söz konusu hareketin hangi suça neden olduğu belirtilmemiştir. Mevcut Türk Ceza Kanunu uyarınca söz konusu belgeyi düzenlemek, düzenleyen kişinin yetkisiz olduğu düşünüldüğünde özel belgede sahtecilik suçuna neden olabilir.
Uygun olmayan periyodik kontrol belgeleri ile ilgili tespitlerin İş Müfettişi ve Bakanlık yetkilileri tarafından ve kamu kurumu ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından tespit yapılabileceği belirtilmiştir. Söz konusu tespitleri yönetmelik hükümlerine göre artık Makine Mühendisleri Odası, Elektrik Mühendisleri Odası, Barolar gibi meslek kuruluşları da yapabilecektir.
Yönetmelikte yapılan başka bir değişiklik de Bakanlığın artık periyodik kontrol rapor ve kriterlerini belirleyebileceğidir, yani artık Bakanlık yayınlayacağı rehberlerle periyodik kontrol kriterlerini belirleyebilecektir.
Platformder’i de yakından ilgilendiren başka bir değişiklik ise artık Bakanlık; iş ekipmanlarının güvenli kullanımı, bakım ve/veya periyodik kontrollerine yönelik olarak akreditasyon zorunluluğu, periyodik kontrol yapmaya yetkili kişilerin eğitimleri ve benzeri konularda çalışmalar yapmak üzere teknik komiteler veya alt komiteler kurabilecektir, Platformder’in de özellikle Kaldırma ekipmanları açısından bu komitelerde yer alması önem arz etmektedir.
Periyodik kontrol sonucunda ekipmanın kullanılması sakıncalı görülürse işveren ekipmanın kullanım dışı bırakıldığına dair tabela asmak zorundadır.
Periyodik kontrol veya önemli bakım onarım sonrasında yapılacak yük testlerinde ne kadar yükün kullanılacağı hususlarına açıklık getirilmiştir.
Periyodik kontrol formatında da birtakım değişiklikler yapılmıştır.
Mevcut Periyodik kontrol raporları ise süresi boyunca geçerliliğini koruyacaktır, yani yönetmelik değiştiğinden dolayı mevcut belgeler geçersiz hale gelmemiştir.
Değişiklik sonrası periyodik kontrole tabi kaldırma ekipmanları ise şunlardır;
• Kablolu taşıma tesisatları
• Krenler (köprülü, portal, mobil, yükleyici, kule, kıyı ötesi, döner kollu ve benzeri)
• Vinçler ve kaldırma teçhizatları (monoray, traksiyonel, çektirme, gerdirme ve benzeri)
• Endüstriyel araçlar (Forklift, Transpalet, yük ve personel taşıyıcı, değişken erişimli araç, sipariş toplayıcı ve benzeri)
• Araç kaldırma liftleri
• Kaldırma tablaları
• Sütunlu çalışma platformları
• Asılı erişim donanımları
• Yükseltilebilen seyyar iş platformları
• İnşaat asansörleri
• Eğimli yük taşıma tertibatları
• Hareket engelliler için güç tahrikli kaldırma platformları
• Servis asansörleri
• Kren asansörleri
• Yük asansörleri
• Manipülatörler
• Uçak yer destek donanımları
• Yürüyen merdivenler ve yürüyen yollar
• Yapı iskeleleri
• Mobil erişim ve çalışma kuleleri (seyyar iskeleler)
• Sürekli taşıma donanımları (konveyörler)
• Kaldırma aksesuarları ve taşıyıcılar (sapanlar, kıskaçlar, vakum kaldırıcı, manyetik kaldırıcı ve benzeri)
Sonuç
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde kaldırma ekipmanlarını da ilgilendiren önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Söz konusu değişikliklere ekipman sahiplerinin adapte olması gerekmektedir. Diğer taraftan ekipmanların takip edilmesinin kolaylaştırılmaya çalışılması ve ekipmanların kontrol ve takibi için danışma kurulları kurulmasının önünün açılması Platformder açısından umut verici gelişmelerdir.
Av. Arb. Halil KALE (Avukat, E. İş Müfettişi, Makine Mühendisi)
