Vinç ya da Forklift operatörlüğü bir meslektir. Operatörün görevi vinci ya da Forklifti kullanmaktır. Dolayısıyla ehliyet alabilmesi adına 10-15 günlük bir kursa gitmesi, sonrasında merkezi bir sınav sisteminden geçmesi normal bir uygulamadır. Ancak platform operatörlüğü bir meslek değil. Platformlar, asıl işinizi yapmak için kullandığınız bir araçtır. Örneğin bir boyacı, temizlikçi veya bir elektrikçi yüksekte yapacağı iş için bu makineleri kullanır. Belki de hayatı boyunca sadece 1 gün hatta 1 saat bu makineleri kullanacak olan birinden 10-15 günlük bir kursa gitmesini, ardından merkezi bir sınav sisteminden geçmesini beklemek çok da mantıklı değil.
Bu yazımızda personel yükseltici platform operatör eğitimlerinin ülkemizde ve dünyada nasıl yapıldığına dair bilgiler vermeye çalışacağız.
Dünyada ortaya çıkışından 40-50 yıl gibi bir süre sonra ülkemize gelen sektör için birçok anlamda olduğu gibi eğitim konusunda da oturmuş bir sistemimizin olduğunu söylemek güç. Bilindiği gibi platformlar, Forklift gibi çok sık kullanılan makineler değildir. Forkliftleri 3 vardiyalı olarak günün 24 saati kullanan birçok firma mevcut. Ancak platformların kullanımı daha nadir olmakta, hatta bu nedenle son kullanıcılar satın almaktan ziyade kiralama yöntemini tercih etmektedir. Kiralamalar diğer iş makinelerinin aksine kullanımı daha kolay olduğu için operatörsüz yapılmakta ve genellikle kısa süreli olmaktadır. Bu nedenle uzun süreli bir eğitim programından ziyade, kurs ve sınavların beraber uygulandığı 1-2 günlük operatör eğitimleri tüm dünyada kabul görmüş ve platform sektörü için en ideal eğitim yoludur.
Platform operatör eğitiminden bahsederken, bu eğitim sistemini 1983 yılından bu yana yürüten ve sadece eğitim anlamında değil tüm dünyada platform sektörünü bir arada tutan, sektöre yön veren bir organizasyon olan Uluslararası Platform Federasyonu IPAF’tan mutlaka söz etmemiz gerekir. IPAF, dünyanın birçok ülkesinde üyesi ve 600’ün üzerinde eğitim merkezi bulunan bir kuruluş. Ülkemizde de 20’ye yakın üyesi ve aktif olan 2 adet eğitim merkezi bulunuyor.
ISO18878-Mobil Yükseltici Platformlar – Operatör Eğitimi standardında verilen IPAF’ın operatör eğitimleri 1 gün sürüyor. Yarım günlük kısmında teorik bilgiler veriliyor, diğer yarım günde ise makine başında uygulama eğitimi yapılıyor ve aynı gün içerisinde sınavlar gerçekleştirilerek eğitim tamamlanıyor. Eğitimi başarıyla tamamlayan kişilere 5 yıl geçerliliği olan PAL Kart veriliyor. Tamamen kişiye özel olan bu kartta; kişinin adı soyadı, resmi, kartın geçerlilik tarihi ve hangi kategoride eğitim alındığı bilgileri bulunuyor.
Kategori demişken bu konuya altını çizerek değinmek gerekir. Platformlar için, tek tip bir eğitimle bütün platform tiplerini kapsayan bir sertifika vermek çok yanlıştır. Zira farklı tipte birçok platform bulunmaktadır ve her biri için farklı emniyet tedbirleri, kumanda sistemleri, uygulama yöntemleri, vs. mevcuttur. Örneğin Makaslı bir platform üzerinde uygulama yaptırılarak Bomlu, Araç Üstü ya da Örümcek platformları da kapsayan bir sertifika verilmesi ne kadar doğru olabilir?
Bir eğitim programında maksimum 2 tane seçilebilen IPAF eğitim kategorileri şu şekildedir:
1a – Sabit Dikey Platformlar
1b – Sabit Bomlu Platformlar
3a – Mobil Dikey Platformlar
3b – Mobil Bomlu Platformlar
TÜRKİYE’DE PLATFORM EĞİTİMLERİ
Ülkemizde platform operatör eğitimlerine baktığımızda, birkaç yıl öncesine kadar makineyi satan ya da kiralayan firmaların gerçekleştirdiği ve sadece makinenin nasıl kullanıldığının anlatıldığı maksimum 1 saatlik eğitimler ve bunun sonunda verilen eğitime katılım sertifikaları yeterli olmaktaydı. Ancak şu anda Milli Eğitim Bakanlığı onaylı birkaç operatörlük kursu tarafından verilen ve resmi nitelik taşıyan eğitimlerin alınması gerekiyor. Bu eğitimleri tamamlamak için bahsettiğim gibi 10-15 günlük bir kurs görmeniz ve ardından ayda 1 ya da 2 kez düzenlenen merkezi sınav sisteminden geçmeniz lazım. Oldukça genel bir program içeren bu eğitimlerde genellikle uygulama amaçlı tek bir tip makine kullanılıyor. Eğitimi başarıyla tamamlayan kişiler tüm platform tiplerini kapsayan ve ömür boyu geçerli olan MEB onaylı sertifika almaya hak kazanıyor.
Eğitim ve sınav süreçlerinin uzun sürmesi sebebiyle sertifika alımının zor olması sektöre ciddi zarar vermektedir. Örneğin yüksekte 3 günlük bir çalışması olan bir temizlik firmasını düşünelim. 3 gün için platform kiralamayı düşünüyor ancak personeline sertifika almak için minimum 1 ay gibi bir süreye ihtiyacı olacak. Bu sebeple 3 gün platform kiralamak yerine alternatif ve emniyetsiz yöntemler bulmaya çalışacak.
2013 yılından beri IPAF eğitmenliği yapan biri olarak, operatör eğitimleri ile ilgili çözüm önerilerim şunlardır:
1. Türkiye’de platform operatör eğitimlerini Platformder çatısı altındaki Eğitim Birimi ile organize etmek
2. IPAF’ın ISO18878 standardında düzenlemiş olduğu eğitim formatını (eğitim merkezi kriterleri, eğitmen kriterleri, eğitim içeriği, vs.) uygulayarak Platformder’i Türkiye’nin IPAF’ı yapmak
3. Platformder’in üyeleri arasında belirlenen kriterlere uyan firmalara Eğitim Merkezi olma yetkisi vermek
4. Belirlenen kriterlere uyan ve Platformder’in düzenleyeceği Eğitici Eğitimi programını başarıyla tamamlayan kişilere Eğitmen olma yetkisi vermek
5. IPAF’ın yapmış olduğu gibi düzenlenen bütün eğitimlerin tek bir Online sistemde toplanmasını ve Platformder tarafından takibini sağlamak
6. Platformder tarafından belli periyotlarla mevcut Eğitim Merkezlerini denetlemek, uygunsuzlukları tespit etmek de düzeltici faaliyetlerde bulunmak
7. ISO belgesinin alınmasını sağlamak ve eğitimin resmileştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak
Kuşkusuz herhangi bir ekipmanı kullanacak olan personelin eğitimi için İş Güvenliği Uzmanları ve işverenlerin rolü büyüktür. Uygun ve doğru eğitimin iş güvenliği anlamında en önemli adım olduğu unutulmamalıdır.
Yükselmek, ileriye gitmektir.
Faik Tekin
